اهميت فضاهاي داخلي در زندگي فرد به مراتب بيشتر از فضاهاي بيروني مي باشد به اين دليل امروزه علمي كه حضور خود را نسبت به گذشته در تمامي سطوح زندگي انسان نمايان مي‌كند معماري داخلي مي‌باشد كه با ياري جستن از موضوعاتي مانند نور، رنگ، مبلمان، مصالح، المان‌هاي طراحي و از همه مهم‌تر انتخاب مقياس و تناسبات صحيح، روحي تازه در كالبد هر فضا ايجاد مي‌كنند. در اينجا به بررسي نور و اهميت نور پردازي در معماري داخلي مي‌پردازيم در ادامه با اصول نورپردازی ساختمان و آشنایی با نحوه نورپردازی با بن‌ژیوار همراه باشید.
توانايي واقعي در طراحي نور پردازي براي نگهداري توازن بين ملزومات كاربردي جهت روشنايي و جلوه‌هاي بعدي مهيج و خوش آيند می‌باشد . در پروسه طراحي نور اولين اصل در مورد خانه و ساكنان آن مي‌باشد. سوالات زيادي مطرح مي‌شود:
- چه فعاليت‌هايي درچه اتاق‌هايي انجام مي‌شود؟
- آيا هدف فقط روشن بودن اتاق مي‌باشد؟
- آيا هدف زيبا جلوه دادن يك دكور به وسيله منبع نوري مي‌باشد؟
- آيا هدف از نورپردازي واضح‌تر شدن بافت‌هاي موجود در اثاثيه منزل مي‌باشد؟
- ساكنان چند ساله هستند؟ مثلاً نوري كه يك فرد 16 ساله براي خواندن احتياج دارد به طور ميانگين 15 بار بيشتر از يك كودك 10 ساله است.
قدرت اقتصادي نيز نكته‌ي مهمي است و به توان اقتصادي شما بستگي دارد. (نور پردازي در مقايسه با بقيه فرم‌هاي دكوراسيون بسيار گران مي‌باشد.)
چه نكته‌اي در زندگي شما تاثير مي‌گذارد؟
آيا شما نقاشي مي‌كنيد؟ ساز مي‌نوازيد؟ در هنگام نصب وسایل چه ميزاني تحمل شكسته شدن آن‌ها را داريد؟در چه ساعاتي از روز و از چه اتاق‌هاي خاصي استفاده مي‌كنيد؟ نقاط اصلي داخل شدن نور طبيعي در خانه شما كجاست؟ آيا طراحي نور يك ترتيب دقيق دارد؟ براي نور پردازي چه امكاناتي نياز داريد؟ آيا در عمل كار مي‌كند؟ آيا بودجه را مي‌شكند؟ آيا من قادر هستم كه چراغ‌ها را عوض كنم؟
علاوه بر همه اين‌ها طراح دنبال موقعيت‌هايي است تا نور را در جهت غافلگيرانه‌اي بروز دهد. حال اگر شما براي مثال رنگ روغني يا ظرف سفالي دكوري يا يك شومينه‌ي قشنگ داشته باشيد مي‌توانيد مراكزي را درست كنيد كه براي تمركز نور مفيد است. طراحان اول به اينكه چه چيزي خوش آيند است نگاه مي‌كنند و سعي مي‌كنند كه آن را انجام دهند
آغاز کار با نور طبیعی
با توجه به مقررات امروزی ، تمام اتاق هاي یک بنا برای گرفتن نور طبیعی حتماٴ باید یک یا چند پنجره داشته باشند اما این به تنهایی تضمینی برای کافی بودن نور اتاق نیست .کمیت و کیفیت نور طبیعی در ساختمان‌ها و اتاق‌های مختلف یک بنا از چند نظر با هم تفاوت بسیار دارد. این که اتاق یا بنا رو به کدام جهت قرار گرفته، اندازه و شکل آن، ابعاد و تعداد پنجره‌ها و آن چه که در اطراف بنا هست همه و همه نور طبیعی را تحت تاثیر قرار می‌دهد .
جهت یک اتاق
یکی از عوامل بسیار مهم در نورپردازی، اینکه آن اتاق رو به کدام طرف است (جهت جغرافيايي)، در نیمکره شمالی نوری که از سمت شمال می‌تابد سردتر، روشن‌تر و ملایم‌تر از نور جنوبی است و به همین دلیل هنرمندان دوست دارند اتاق کارشان شمالی باشد. ( اين موضوع در نیمکره جنوبی برعکس ) نور سرد شمالی رنگ‌ها را دقیق تر از نور جنوبی نشان می‌دهد. چون نور جنوبی سایه روشن رنگ‌های گرم را براق‌تر می‌کند، در ضمن شدت نور شمالی یک دست‌تر است و باعث ایجاد لایه‌های یکنواخت نور و تضاد آشکار نور و سایه را کمتر می‌کند .
اندازه و شکل اتاق
اندازه و شکل یک اتاق روی نور آن تاثیر دارد. واضح است که یک اتاق کوچک در مقایسه با یک اتاق بزرگ به نور کمتری نیاز دارد. اما این موضوع همیشه صادق نیست، علاوه بر اندازه و شکل اتاق، جهت و موقعیت پنجره‌ها بر نور مورد نیاز اتاق تاثیر دارد. یک اتاق مستطیل شکل که پنجره‌ها در عرض آن قرار گرفته در مقایسه با اتاقی که پنجره‌ها در طول آن قرار دارد به نور بیشتری نیاز دارد. اتاقی که جلوی پنجره‌هایش ، فضای خالی وجود دارد نسبت به اتاقی که جلوی آن ساختمان، نرده یا درخت باشد نور بیشتری می‌گیرد.
طراحی نور پردازی ساختمان
طرح یک نقشه مناسب برای نورپردازی، توجه و دقت زیادی می‌خواهد و نهایتاً در صورتی قابل استفاده است که انعطاف پذیر باشد، هم چنین باید تمام فضاهايي را که در یک اتاق مورد استفاده قرار می گیرد روشن کند. (حتی در صورت لزوم شدت نور نیز قابل تغییر باشد.) نورپردازی باید قابلیت تطابق با تغییر کاربری یا چیدمان اتاق را دارا باشد. برای تهیه نقشه نورپردازی باید ابتدا کارهایی که در آن فضا صورت می‌پذيرد مورد ارزیابی قرار گيرد. هرچه اتاق وسیع‌تر باشد ارزیابی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند سپس باید تمام توقعات و انتظاراتی را که از نورپردازی می‌رود در نظر گرفت برای مثال:
آیا اتاق در طول روز (به خصوص در گوشه و کنارهایی که نور طبیعی به آن جا نمی رسد) از نور طبیعی روشن برخوردار است یا باید روشن‌تر باشد؟ آیا می‌خواهید حس خاصی را به اتاق القاء کنید (گرم و صمیمی، خنک و رسمی، جمع و جور، بزرگ و دلباز) و یا اينكه مناسب کار خاصی باشد؟ (انجام تکالیف، سرگرمی، کارهای دستی خودمان). نورپردازی در هر اتاق، برای روشن کردن یا بالا بردن کیفیت چیدمان و یا رفع نیازهای کاربردی مورد استفاده قرار می گیرد. هنگام تهیه نقشه نورپردازی، نکات زیر را مد نظر داشته باشید :
- اگر ساختمان را از نو طراحی و یا بازسازی می‌کنید برای هر اتاق پریز کافی بگذارید، این موضوع انباشته شدن چندین دوشاخه روی یک پریز و نیاز به سیم‌های دراز و سیار را که عامل بروز حوادث هستند و جلوه خوبی هم ندارند، جلوگیری می‌کنید.
- کلیدهای برق را در نقاط قابل دسترس، نزدیک درب ورودی هر اتاق نصب کنید.
- چراغ‌های مستقل یا نصب شدنی را در هر اتاق به یک کلید مرکزی وصل کنید تا روشن و خاموش کردن آن راحت باشد .
- از کلیدهای تایمردار استفاده کنید تا تاثیر چراغ‌ها متنوع‌تر شود.
- در جایی که نور برای ایجاد ایمنی، سلامت یا کاربری مورد نیاز است. مانند مکان‌های پرتردد که هنگام شب تاریک می‌شوند، ورودی‌ها، راهروها و یا کابینت‌ها و کمدها برای این فضاها باید چراغ‌هاي تایمردار نصب کنید.
نورپردازی محل زندگی
در هر اتاقی بین نور طبیعی و نور مصنوعی رابطه دو طرفه وجود دارد . این رابطه در تمام طول روز و شب ادامه دارد. بنابراین خصوصیات یک اتاق از جمله ابعاد ، جزیئات معماری، اندازه، نوع و تعداد پنجره‌ها، جهت قرار گرفتن آن نسبت به جهان بیرون (جهت جغرافیایی آن) همه ویژگی‌های کلیدی هستند که باید در نورپردازی اتاق مد نظر قرار گیرند. کمتر کسی به هنگام تصمیم‌گیری برای روشن کردن محیط زندگی‌اش به این موضوع توجه می‌کند.
اتاق نشیمن
اتاق نشیمن به دلیل آنکه برای اکثر مردم مکانی چند منظوره به حساب می‌آید که فعالیت‌های بسیاری در آن انجام می‌گیرد از جمله استراحت، تماشای تلویزیون، مطالعه، گوش دادن به موسیقی، معاشرت، حتی انجام تکالیف، سرگرمی ها یا برنامه های خاص، نورپردازی درست همان طور که در صحنه کار تئاتر توجه همه را به بازیگر جلب می‌کند در اتاق نشیمن نیز باید قسمت‌های مختلف را برای ففعالیت‌های گوناگون مهیا سازد. باید مقدار لازم از نور مناسب روي مجموعه‌های مختلف اثاثیه اتاق بیفتد تا باعث بهبود از جهت دکوراسیون شود. برای چنین فضایی از تلفیق چند نور استفاده می‌شود. (نور عمومی و انواع نورهای تزئینی)
اتاق غذا خوري
در قسمت غذاخوري يا هر اتاق چند منظوره اي كه براي غذا خوردن هم مورد استفاده قرار مي گيرد هنوز هم شمعدان به چند دليل بهترين منبع نور به حساب مي آيد ، شمعدان نه تنها اغلب منبع نور يكنواخت است بلكه براي ايجاد سبكي خاص در اتاق نيز وسيله ي تزئيني مي باشد شمعدان هاي كريستالي مات به اتاق ظرافت و شكوه مي بخشد و انواع فلزي پرنقش نگار آن فضايي گرم و صميمي ايجاد مي كند امروزه چراغ هاي آويخته در طرح هاي متنوع موجود است و به جاي همان شعدان‌ها بكار مي‌رود.
هنگام انتخاب چراغ‌هاي آويخته براي قسمت (غذاخوري) خانه در نظرگرفتن چند نكته ضروري است، چراغ بايد مناسب با اندازه و شكل ميز غذاخوري و همچنين هماهنگ با دكراسيون اتاق باشد، قبل از متداول شدن برق داخل اين چراغ‌ها شمع قرار مي‌گرفت و با فاصله زيادي از بالاي ميز آويخته مي‌شد تا خطر آتش سوزي هم كمتر شود. اما حالا چراغ بايد حدود 76 سانتيمتر بالاتر از ميز آويخته شود.
اگر چراغي داراي حباب باز يا لامپ عريان باشد بايد در ارتفاعي قرار گيرد كه چشم افراد دور ميز را نيازارد يا همچنين قطر چراغ بايد حداقل 30 سانتي متر كمتر از قطر ميز باشد و اگر ارتفاع سقف بيشتر 4/2 متر باشد براي هر 30 سانتيمتر ارتفاع بيشتر چراغ بايد 5/7 سانتيمتر بالاتر نصب شود تا نور متعادل گردد ، در چراغ هاي آويزان زيبايي را كه نور خيره كننده دارد با نصب ديمر تحت كنترل درآوريد . براي روشن كردن ميز غذاخوري مي توان از يك رديف چراغ يا چراغ هاي توكار رو به پايين نيز بهره برد كه در صورت يك شمعدان با شعله هاي لرزان براي تغيير حال و هواي اتاق به كار مي آيد. (شعله‌هاي لرزان شمع و شومينه جزء نورپردازي دكوراتيو مي‌باشند)
